نکات مهم تغذیه ای در مورد روی

روی یک ماده معدنی ضروری است که تقریبا در هر سلولی یافت می شود. برای فعالیت حدود 300 آنزیم که بیشتر آنها در واکنشهای التهابی دخالت دارند، ضروری است. روی برای عملکرد سیستم ایمنی بدن و بهبود زخم مورد نیاز است. به حفظ حس چشایی و بویایی کمک می کند و بعلت نقش مهمی که در سنتز رشته های DNA دارد در رشد و نمو طبیعی دوران جنینی، کودکی و نوجوانی بسیار اهمیت دارد.

روی در بسیاری از غذاها یافت می شود.  صدف و غلات صبحانه غنی شده از بهترین منابع غذایی روی هستند اما گوشت قرمز و مرغ بیشترین روی را در رژیم غذایی ما تامین می کند. دیگر منابع غذایی روی شامل لوبیا، آجیل، برخی غذاهای دریایی، غلات کامل ومحصولات لبنی است. البته غذاهایی منابع سرشار روی محسوب می شوند که در الگوی مصرف روزانه، بیش از 20 درصد نیاز روزانه ما را تامین کنند. از این نظر تنها گوشت قرمز، صدف خوراکی و غذاهای غنی شده منبع خوب روی بحساب می آیند.

 در رژیم های با پروتئین حیوانی بالا جذب روی به شکل قابل توجهی بیشتر از غذاهای گیاهی است، به همین دلیل گیاهخواران ممکن است در صورت عدم نظارت دقیق دچار کمبود روی شوند. فیتات در نان های سبوس دار، غلات، حبوبات و سایر محصولات می توانند جذب روی را کاهش دهند. به همین خاطر مصرف نان های سبوس دار که تخمیر نشده اند تا حد زیادی جذب روی را کاهش می دهد.

روی همانند آهن چند ویژگی خاص دارد :

1. در صورت کمبود، میزان جذب افزایش می یابد.
2. برای حمل و نقل حداقل از یک پروتئین استفاد ه می کند.
3. مکانیسم‌هایی برای افزایش جذب در صورت ناکافی بودن ذخایر دارند. 

فیتات‌ها و اگزالات‌های گیاهی جذب آهن و روی را مختل می‌کنند، به طور کلی وقتی منابع حیوانی مصرف می‌شوند، جذب بهتر است. تخمیر، خیساندن، جوانه زدن و استفاده از آنزیم فیتاز باعث بهبود دسترسی به آهن و روی از غذاهای گیاهی مانند غلات، حبوبات، آجیل و دانه‌ها می‌شود. جذب روی با افزایش نامتناسب مقادیر منیزیم، کلسیم و آهن مختل می شود.

بیشترین تداخلات بین املاح معدنی در روده انجام می شود. مثلا مکمل درمانی با مقادیر زیاد آهن یا روی ممکن است جذب مس را کاهش دهد که احتمالا بخاطر یکسان بودن مکانیسم جذب آنهاست.

روی در سنتز و ترشح پری آلبومین از کبد نقش دارد و کمبود آن نقل و انتقال هورمون های تیروئید را دچار اختلال می کند. در صورت پایین بودن سطح پری آلبومین خون باید میزان دریافت روی از غذا بررسی شود.

روی، مس و منیزیم شریک غذایی تلقی میشوند. شریک غذایی به موادی گفته میشوند که باید برای عمکلرد بهینه سیستم های مختلف بدن در تعادل باشند. مثلا عدم تعادل در میزان روی و مس، سطح التهاب و وضعیت تغذیه ای فرد را تغییر می دهد. ارزیابی وضعیت این مواد باید با هم انجام شود.

روی در کنار پروتئین، ویتامین D، ویتامین C، ویتامینA، فولات،   B12  و B6 ، برای عملکرد بهینه سیستم ایمنی در مقابله با عفونت و سرطان ضروری است.

در درمانهای رژیمی که برای کنترل التهاب صورت می گیرد، علاوه بر مدیریت وزن، بهبود حساسیت به انسولین، تامین کافی ویتامین D، چربی های ضروری، منیزیم و B6، برای افزایش تولید پروستانوئیدهای PGE1 از روغن های غنی از گامالیولنیک اسید (در گل پامچال، انگور فرنگی سیاه و گل گاوزبان)، روی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

کمبود روی منجر به آتروفی تیموس و کاهش عملکرد آن می شود. غده تیموس مسئول تولید لنفوسیت های T است که نقش مهمی در ایمنی دارد.
 روی شریک غذایی مس است، بنابراین هنگام ارزیابی وضعیت روی، مس نیز باید در نظر گرفته شود. از دست دادن حس چشایی (به ویژه در افراد مسن) میتواند با کمبود روی در ارتباط باشد.

سطح پایین آلکالین فسفاتاز (Alk Phos) که یک آنزیم وابسته به روی است، ممکن است نشان دهنده کمبود روی باشد. برای ارزیابی وضعیت روی نمیتوان به سطح سرمی روی اکتفا کرد چون فقط کمبودهای شدید را نشان میدهد. در کمبودهای لب مرز بهترین راه ارزیابی، بررسی دریافت غذایی فرد است.

میزان روی در دانه سویا که ارگانیک تولید شده باشد بیشتر از سویای معمولی و سویای دستکاری شده ژنتیکی است.

احتمال کمبود دریافت روی همانند آهن، کلسیم و ویتامین B12، در رژیم گیاهخواری زیاد است.

روی به همراه ویتامینC، ویتامینE، مس، لوتئین (آنتی‌اکسیدان موجود در سبزیجات برگ‌دار و تیره رنگ ،زرده تخم‌مرغ و ذرت) و زاگزانتین ( یک آنتی اکسیدان سنتزی از دسته کاروتنوئیدها ) در مکملهای پیشگیری از ضعف بینایی مرتبط با پیری که بر اثر تخریب ماکولا در شبکیه چشم اتفاق می افتد بکار می رود.

افراد در معرض کمبود دریافت روی

• در خانمهایی که داروهای خوراکی ضد بارداری مصرف می کنند. مکمل روی در کنار مکملهای فولیک اسید، B6 و  B12 توصیه میشود.
• در گیاهخواران ( عدم مصرف غذاهای گوشتی )و وگان ها ( عدم مصرف کلیه غذاهای حیوانی). مکمل روی، آهن، کلسیم و  B12 توصیه میشود.
• در افراد مبتلا به ضایعه ماکولای شبکیه چشم مصرف روی ویتامینC، ویتامینE، مس، لوتئین (آنتی‌اکسیدان موجود در سبزیجات برگ‌دار و تیره رنگ ،زرده تخم‌مرغ و ذرت) و زاگزانتین ( یک آنتی اکسیدان سنتزی از دسته کاروتنوئیدها ) توصیه می شود.

مواد معدنی راحت تر از ویتامین ها مسمومیت ایجاد می کنند، بنابراین اغلب مکملها در دوزهای پایین تولید می شوند. مکملهای روی با دوز بالا که در مواردی مثل سرماخوردگی استفاده می شود حتما باید با بررسی کامل برای مدت کوتاه و زیر نظر پزشک تجویز شود.

موارد استفاده مکمل روی و میزان اثر بخشی

• با احتمال زیاد موثر در درمان اسهال و بیماری ویلسون.
• احتمالا موثر در درمان یا کنترل آکنه، تخریب ماکولا وابسته به سن که با ضعف بینایی در سالمندان همراه است، کم خونی، بی اشتهایی عصبی، اختلال بیش فعالی همراه با نقص توجه، سوختگی، سرماخوردگی، شوره سر، افسردگی، زخم پای دیابتی، بثورات پوشک، بوی بد دهان یا halitosis ، التهاب لثه، ویروس هرپس سیمپلکس، گرفتگی عضلات، التهابات مخاطی ناشی از پرتودرمانی پوکی استخوان ، زخم معده، زخم فشاری، بیماری سلول داسی شکل، کمبود ویتامین A، زگیل.

میزان مصرف

دوزها بسته به شرایط متفاوت است. محدوده 15 تا 45 میلی گرم در روز رایج است. گاهی اوقات دوزهای بسیار بالاتر برای مدت کوتاه در درمان زخم استفاده می شود.

مسمومیت

تا 40 گرم در روز برای بزرگسالان غیر سمی گزارش شده است. مصرف زیاد روی می تواند مس را کاهش داده و باعث تهوع، التهابات پوستی و کم خونی ناشی از کمبود مس شود.

روی و باروری

کمبود روی بر رشد تخمک در مدل های حیوانی تأثیر منفی می گذارد اما در انسان مطالعات کامل نیست.

تعداد اسپرم‌های سالم‌، با روی، اسید فولیک، آنتی‌اکسیدان‌ها و همچنین اجتناب از تنباکو و الکل مرتبط است.

بسیاری از زنان با وضعیت تغذیه ای نامناسب، از جمله چاقی، دریافت کم فیبر، اسیدهای چرب غیراشباع بلند زنجیره، پروتئین، روی، آهن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، وارد بارداری می شوند.

روی به همراه اسیدهای چرب غیر اشباع بلند زنجیره ( امگا 3 و امگا 6)، پروتئین، ویتامینهای فولیک اسید، B12، B6، A و املاح ید، سلنیوم و مس برای تشکیل جفت و رشد و نمو مغز در دوران جنینی بسیار مهم است و باید از قبل از بارداری در مورد تامین کافی آن برنامه ریزی کرد.

کمبود روی به شدت تراتوژن ( ناقص الخلقه زا ) است و منجر به ناهنجاری های مادرزادی از جمله آنسفالی ( عدم رشد و توسعه مغز ) و احتمالاً شکاف های دهانی می شود.

 حتی کمبود خفیف روی، اختلال در رشد کلی جنین، رشد و نمو مغز جنین، اختلال در عملکرد سیستم ایمنی، خطر سقط جنین، فشار خون بالا، پره اکلامپسی، زایمان زودرس و خونریزی حین زایمان را افزایش می دهد .
گوشت قرمز، غذاهای دریایی، غلات کامل و برخی غلات صبحانه غنی شده منابع خوب روی هستند. مکمل روی بیش از مقدار موجود در ویتامین های دوران بارداری معمولاً مورد نیاز نیست، اما ممکن است برای زنان مبتلا به اختلالات گوارشی که بر جذب تأثیر می گذارد، ضروری باشد. کمبود روی در صورت مصرف مواد غذایی سرشار از فیتات (غلات سبوس دار ) و زنانی که از رژیم گیاهخواری پیروی می کنند ممکن است اتفاق بیفتد.
در صورتی که مکمل آهن و روی هم زمان و بدون غذا مصرف شوند سطوح بالای مکمل آهن ممکن است جذب روی را مهار کند.

در بارداری دو قلو به بالا، نیاز به روی از 15 میلی گرم به 30 تا 45 گرم نسبت به بارداری تک قلویی افزایش پیدا می کند و ممکن است با غذا به تنهایی تامین نشود.

برخی فرضیه ها دلیل پیکا یا تمایل به مصرف مواد غیر خوراکی در بارداری را کمبود یک ماده مغذی ضروری و اغلب آهن می دانند، اما روی، کلسیم و پتاسیم نیز ذکر شده است.

تمرکز بر مصرف روی در کنار فولات، سدیم، کلسیم، پتاسیم، آهن، ومس برای کنترل و پیشگیری از فشار خون بارداری مهم است.

روی برای واکنش به استرس ضروری است و درعین حال از جمله عناصری است که متابولیسم آن در استرس، دستخوش تغییر و اختلال می گردد.